Schenken en teruglenen: de ‘schenking op papier’

Schenken en teruglenen: de ‘schenking op papier’

Hoe werkt dit en is dit fiscaal wel aantrekkelijk?

De ‘schenking op papier’ (soms ook de ‘schenking ter zake des doods’ genoemd) is een bijzondere vorm van een schenking. Bij een normale schenking wordt meestal afgesproken dat het geldbedrag of een concrete zaak direct aan degene die de schenking ontvangt (ook wel de ‘begiftigde’ genoemd) wordt gegeven. Bij een schenking op papier wordt afgesproken dat de schenker een bedrag aan de begiftigde schenkt, maar dit bedrag pas wordt uitbetaald na het overlijden van de schenker. De begiftigde, kan anders gezegd, dit bedrag pas opeisen nadat de schenker is overleden. Juridisch is sprake van een schenking, maar in de praktijk is de schenker nog niets ‘armer’. Het geschonken geldbedrag blijft tot zijn vermogen behoren; de begiftigde ontvangt nog niets. De schenking bestaat dus voorlopig alleen op papier!

Het idee hierachter is dat met een schenking op papier bij het overlijden van de schenker minder erfbelasting hoeft te worden betaald, omdat de schenking dan wordt aangemerkt als een schuld van de erfenis van de schenker en de erfenis daarom kleiner is. Dit is echter niet altijd waar. In dit artikel komt aan bod hoe een schenking op papier moet worden geregeld en wat de daadwerkelijke fiscale gevolgen hiervan zijn.

De schenking op papier moet in een notariële akte

De wet stelt de eis dat een schenking die pas opeisbaar is bij het overlijden van de schenker, en dus pas ‘werkt’ na het overlijden van de schenker, in een notariële akte moet worden vastgelegd. Ook moet de schenking op papier persoonlijk worden aangegaan. Dit betekent dat de schenking niet via een volmacht mag worden gedaan. U moet dus voor een schenking op papier persoonlijk langs bij de notaris; een door de accountant opgestelde schenking op papier is ongeldig. Als niet aan deze vereisten wordt voldaan, dan is de schenking bij het overlijden van de schenker ongeldig (in juridische termen ook wel ‘nietig’ genoemd). Dat betekent dat er juridisch van uit wordt gegaan dat de schenking niet heeft plaatsgevonden; de geschonken geldbedragen worden dan niet meer als schuld van de erfenis in aanmerking genomen; het bedrag van de schenking is onderdeel van het erfenis- vermogen.

Wat als de schenking eerder opeisbaar was dan bij overlijden, maar de begiftigde dat niet doet en toch bij het overlijden van de schenker de schenking opeist? De rechter heeft in dat geval beslist dat de eis van de notariële akte niet geldt. Als daarentegen uit omstandigheden blijkt dat de schenker en de begiftigde niet de intentie hadden dat een schenking eerder opeisbaar is dan bij het overlijden van de schenker, dan geldt het vereiste van de notariële akte onverbiddelijk.

Voorbeeld

Ouder M heeft jaarlijks een bedrag aan schenking gestort op de bankrekeningen van zijn kinderen. Niet lang na elke schenking stortten de kinderen het bedrag terug naar M met de omschrijving ‘lening’. In een schriftelijke leningsovereenkomst tussen M en de kinderen is vastgelegd dat deze leningen waren aangegaan voor onbepaalde tijd en niet konden worden opgeëist door de kinderen. De rechter besliste daarom in deze zaak dat sprake was van schenkingen op papier. Uit de omstandigheden – de korte tijd tussen de schenking en de lening, de onbepaalde looptijd van de lening en de niet-opeisbaarheid hiervan – blijkt immers dat M en de kinderen niet de intentie hadden dat het bedrag aan schenkingen bij leven van M al naar de kinderen moest gaan. Omdat de schenkingen op papier niet waren opgenomen in een notariële akte, zijn ze ongeldig. Bij het overlijden van M konden deze geldbedragen dus niet als schuld op zijn erfenis in mindering worden gebracht en moest er gewoon erfbelasting over de bedragen worden betaald.

Voornoemd voorbeeld is uit de praktijk gegrepen en het laat zien hoe het kan misgaan als u het verkeerd regelt. Wij helpen u graag met hoe u het wél goed kunt regelen!

Moet er schenkbelasting of erfbelasting worden betaald over een schenking op papier?

Over de schenking op papier is direct schenkbelasting verschuldigd, als een bedrag wordt geschonken dat de jaarlijkse schenkvrijstelling overtreft.

Daarnaast kan er echter dus ook nog erfbelasting verschuldigd zijn over een schenking op papier! Dat heeft te maken met het feit dat de schenking pas werkt na het overlijden van de schenker. In dat opzicht lijkt een schenking op papier op een zogenoemd legaat uit een testament: in beide gevallen krijgt de ontvanger een geldbedrag van de overledene en heeft de overledene tot zijn dood het ‘genot’ hiervan gehad. De wet doet dan ‘alsof’ de schenking op papier tot de erfenis van de schenker behoort en de ontvanger het geldbedrag uit die erfenis heeft gekregen. Het betalen van erfbelasting over de schenking op papier kan echter worden voorkomen als de schenker voor dit ‘genot’ betaalt. Hoe dit werkt, wordt hierna uitgelegd.

Mocht de begiftigde wel erfbelasting moeten betalen over de schenking, dan kan hij de eerder betaalde schenkbelasting gelukkig wel in mindering hierop brengen.

Let op! De schenking op papier heeft niet alleen gevolgen voor de schenk- en erfbelasting, maar ook voor de inkomstenbelasting. Het op papier geschonken geldbedrag wordt namelijk gezien als een bezitting van de begiftigde in box 3. Hierover moet dus inkomstenbelasting worden betaald als alle bezittingen bij elkaar het bedrag van het heffingvrije vermogen overtreffen. Houd ook rekening met het feit dat vermogen in box 3 gevolgen kan hebben voor eigen bijdragen, toeslagen, studiefinanciering, etc.

Geen erfbelasting als de schenker rente betaalt voor het genot

Er is geen erfbelasting over de schenking op papier verschuldigd, als de schenker die het geld ‘terugleent’, betaalt voor het genot van het geldbedrag. Dit kan door rente te betalen over de ‘lening’. De wet bepaalt precies hoeveel moet worden betaald om niet meer te kunnen spreken van genot, namelijk ten minste 6% rente per jaar over het geschonken, nog niet uitbetaalde bedrag. De schenker moet deze rente daadwerkelijk betalen en dat kunnen aantonen, bijvoorbeeld met bankafschriften. Als hij de rente niet direct betaalt maar toevoegt aan de ‘lening’, dan moet deze worden opgeteld bij het geschonken bedrag en is de schenker ook hierover 6% rente per jaar verschuldigd. Hetzelfde geldt als de schenker te laat is met het betalen van de rente.

Let op! 6% rente per jaar is een harde, door de wet bepaalde grens. Bij een rente van 5,99% per jaar moet al erfbelasting worden betaald over het hele ‘geleende’ bedrag, want ‘een beetje genot is ook genot’!

De begiftigde is ook geen erfbelasting verschuldigd als de schenker méér dan 180 dagen voor zijn overlijden de hele schenking inclusief alle renten uitbetaalt aan de begiftigde. Dan geldt dit als een normale schenking en niet meer als een verkrijging uit de erfenis. Het daadwerkelijk uitbetalen van de schenking is dus een manier om het genot te beëindigen.

Voor schenkingen op papier van vóór 2010 geldt een ander rentepercentage

Het rentepercentage van 6% is per 1 januari 2010 in de wet ingevoerd. Voorheen was een ‘zakelijke rente’ voldoende. Dit is een rente die de marktrente benadert en om die reden is de zakelijke rente vaak lager dan 6% per jaar. Voor schenkingen op papier die zijn gedaan vóór 1 januari 2010 geldt nog steeds deze oude regeling. Net als bij de huidige regeling moet de (lagere) zakelijke rente ook daadwerkelijk worden betaald door de schenker.

Samenvatting en tip

Bij een schenking op papier wordt op papier vastgelegd dat een bedrag aan de begiftigde wordt geschonken, dat pas wordt uitbetaald als de schenker is overleden. De begiftigde kan dus pas vragen om uitbetaling van de schenking na het overlijden van de schenker. Hierdoor is juridisch sprake van een schenking, maar in de praktijk kan de schenker tot zijn dood blijven genieten van het geldbedrag, terwijl de begiftigde nog niets heeft ontvangen. Om die reden zijn er een aantal bijzonderheden omtrent de schenking op papier. Ten eerste moet deze schenking in een notariële akte worden vastgelegd en persoonlijk worden aangegaan; bij volmacht de schenking aangaan is niet mogelijk. Ten tweede moet de schenker – om te voorkomen dat de begiftigde bij het overlijden van de schenker erfbelasting moet betalen over de schenking – een rente van 6% per jaar (of een (lagere) zakelijke rente als de schenking vóór 1 januari 2010 is aangegaan) over het geschonken bedrag betalen. Op deze wijze heeft hij niet meer het ‘genot’ van de schenking. De schenker moet de rente wel daadwerkelijk betalen en kunnen bewijzen dat hij deze heeft betaald. Als de schenker niet of te laat de rente betaalt, dan is ook over de nog niet betaalde rente 6% rente per jaar verschuldigd.

De schenking op papier kan fiscaal aantrekkelijk zijn, omdat hiermee de erfenis (en daarmee ook de te betalen erfbelasting) kan worden verkleind. Een schenking op papier moet om te kunnen slagen wél op de juiste manier worden vormgegeven. Zo moét de schenking in een notariële akte worden vastgelegd en moet u als schenker persoonlijk bij de notaris verschijnen. Daarnaast moét er daadwerkelijk 6% rente per jaar worden betaald aan de begiftigde. Wij begeleiden u graag bij het opstellen van uw schenkingsplannen.

Bel ons gerust als u vragen heeft

Wilt u meer weten? Neem dan gerust contact op met ondergetekende of een van de collega’s. Wij adviseren u graag!